Menn hafa verið að rífast svolítið um opinbera styrki til stjórnmálaflokka. Það er umræða sem á fullkomlega rétt á sér og eðlilegt er að skattgreiðendur viðri gagnrýni sína þyki þeim misfarið með fé sitt.
Á Alþingi hefur ríkt bærileg samstaða og sátt um styrki til stjórnmálaflokka enda kannski varla við öðru að búast því þar sitja þau sem eru í senn veitendur og styrkþegar. Sama var uppi á teningnum um árið þegar allir flokkar á þingi sameinuðust um það í kærleiksríku samkomulagi að nær tvöfalda styrki til þingflokka og aðstoðarmanna þeirra.
Úti í samfélaginu, utan veggja þingsins, var annað hljóð í strokknum. Þar þótti mörgum skilningur þingmanna á eigin þörfum vera meiri en góðu hófi gegndi.
Þingið greip þá til varna og talaði um lýðræðið; að lýðræðið kostaði sitt; þingmenn væru með örlæti í eigin garð í reynd að styrkja lýðræðið í landinu.
Gott og vel. Þá skulum við ræða einmitt þetta, hvernig fjármunir til stjórnmálaflokka gagnist lýðræðinu.
Nú er það svo að stjórnmálaflokkar landsins búa við mjög mismunandi aðstæður háð því hvort þeir eru í ríkisstjórn eða í stjórnarandstöðu. Og verið getur að þeir eigi ekki fulltrúa á þingi en standi engu að síður að stjórnmálastarfsemi.
Það gefur augaleið að flokkar í ríkisstjórn hafa aðgang að þjónustu stjórnsýslunnar umfram aðra flokka auk þess sem fjölmiðlar eru þeim opnari en stjórnarandstöðuflokkum að ekki sé minnst á þá flokka sem ekki eiga fulltrúa á þingi. Til þeirra síðastnefndu leita fjölmiðlar sárasjaldan og verða fulltrúar þeirra að hafa fyrir því sjálfir að vinna viðhorfum sínum brautargengi og finna leiðir til þess að veita ráðandi öflum gagnrýnið aðhald.
Hvað er þá til bragðs að taka? Koma fjölmiðli á laggirnar væri eitt ráð. Það gæti verið lítill lokaður fjölmiðill eða að ákveðið væri að hafa hann opinn margbreytilegum sjónarmiðum í bland við eigin viðhorf. Það sem ynnist með því móti væri líflegri skoðanaskipti í þjóðfélaginu og hinir útilokuðu fengju nú rödd sinni farveg. Það myndi væntanlega styrkja lýðræðið.
Sjálfum fannst mér nákvæmlega þetta hafa gerst með Samstöðinni sem ég hef litið á sem bjargvætt opinnar umræðu auk þess sem kraftmikil pólitísk sjónarmið hafa fengið að heyrast þar. Þetta hefur hins vegar verið gagnrýnt og þykir vera óeðlileg ráðstöfun fjármuna til stjórnmálaflokks. Stjórnmálalflokkum beri að nýta fé sem þeim er úthlutað í eigin þágu og ekki til annars en til eigin stjórnmálastarfs þröngt skilgreint. Annað séu svik við fjárveitingarvaldið á Alþingi sem í góðri trú styrki stjórnmálaflokkana til skýrt afmarkaðra verkefna í þágu styrkhafans og ekki annarra.
Og einmitt þessu fáum við að kynnast í kosningabaráttu fyrir alþingis- og sveitarstjórnarkosningar. Þá efna flokkarnir til fundahalda en fyrst og síðast nota þeir skattféð sem þeim er úthlutað til þess að auglýsa eigið ágæti, birta þá gjarnan heilsíðumyndir af foringjum sínum eða koma þeim fyrir á flettiskiltum og tengja gjarnan loforðum fyrir komandi kjörtímabil.
Þetta kostar sitt enda er það væntanlega þetta sem átt er við þegar sagt er að lýðræðið kosti.
Þar er komið að fyrirsögn þessa pistils. Ef það þykir ótækt að láta styrki til stjórnmálastarfsemi að einhverju leyti renna inn í útvarps- eða sjónvarpsrekstur á þeirri forsendu að það sé ekki nógu flokkspólitískt, þarf þá ekki líka að spyrja út í flokkspólitískar auglýsingar, kostaða lofgjörð um flokka og foringja og loforð til kjósenda í auglýsingum sem greitt er fyrir með almannafé? Hvað segjum við til dæmis um það þegar birtar eru auglýsingar fyrir kosningar þar sem einu er lofað en síðan er allt annað gert eftir kosningar?
Þetta teldust vera vörusvik í kjörbúðinni og varla geta vörusvik talist þjóna því lýðræði sem stjórnmálamenn á Alþingi segjast vera að styrkja í sessi með fjárveitingum til stjórnmálaflokkanna.
Hvernig væri að félagsvísindadeildir háskólanna fælu doktorsnemum að ráðast í rannsóknarverkefni þar sem kortlagt yrði hvernig íslenskir stjórnmálaflokkar verji fjármunum sem þeim er úthlutað til framgangs lýðræðisins?
