Við lýsum yfir mikilli undrun á framkomu stjórnarandstöðunnar í umræðum um frumvarp ríkisstjórnarinnar um leiðrétt veiðigjöld á markaðsforsendum mál nr. 301:2025. Í stað málefnalegrar umræðu og efnislegrar gagnrýni á kerfið sjálft, sem enn er byggt á einkavæddum aðgangi að þjóðareigninni, koma fram upphrópanir, hræðsluáróður og ýkjur, án þess að boðaðar séu raunverulegar lausnir eða heilsteypt framtíðarsýn.
Reyndin er sú að frumvarpið er smávægilegt skref og hreint ekki róttækt í samhengi við það óréttlæti sem kvótakerfið hefur skapað.
- Hlutfall veiðigjalda af auðlindarentu er áfram einungis 33%.
- Frjálst framsal aflaheimilda er áfram leyft.
- Engin krafa er um að allur fiskur fari á fiskmarkað.
- Óslitna virðiskeðjan – sem útilokar samfélagið frá verðmætasköpuninni – stendur óhreyfð.
Við ítrekum að veiðigjöldin eru ekki skattlagning á sjávarbyggðir, heldur leið til að endurheimta hluta auðlindarentunnar sem þegar hafa verið afhentar fáum fjölskyldufyrirtækjum og einu kaupfélagi, endurgjaldslaust með lögum um frjálst framsal.
Þetta frumvarp er ekki lokamarkmið, heldur væg leiðrétting þar sem brugðist er við skýrum niðurstöðum opinberra skýrslna og rannsókna.
Stuðningur við frumvarpið – og krafan um meira
Við lýsum yfir fullum stuðningi við frumvarpið, sem mikilvægt fyrsta skref í átt að endurskoðun á auðlinda og nýtingarstefnu í landhelgi Íslands. Við viljum senda skýr skilaboð til ríkisstjórnarinnar og alls samfélagsins. Ef réttlæti á að ná fram þarf að afnema frjálst framsal aflaheimilda.
- Selja þarf allan fisk á fiskmarkaði og tryggja þannig gagnsæi verðmyndunar.
- Síðast en ekki síst: Við verðum að endurskilgreina hvernig auðlindarenta þjóðarinnar skilar sér aftur til fólksins.
Við viljum samfélag þar sem fiskurinn er ekki afnotaréttur örfárra útgerðarfjölskyldna heldur grundvöllur sjálfbærrar byggðaþróunar, réttlátrar tekjudreifingar og sterkrar velferðar.
Það getur enginn kallað sig vinstri/félagshyggju stjórnmálamann sem ver núverandi kvótakerfi og það er engin ástæða til að verja 33% veiðigjald eins og um byltingu væri að ræða. 33% veiðigjald mun ekki valda hruni neins sveitarfélags né nokkurra innviða. Þvert á móti munu sveitarfélög ásamt ríkissjóði styrkja fjárhagslega stöðu sína.
Kári Jónsson, Þórdís Bjarnleifsdóttir og Þórbergur Torfason
