Jón Kristjánsson fiskifræðingur gagnrýnir fiskveiðiráðgjöf Hafrannsóknarstofnunar harðlega í grein í Mogga dagsins og Svandís Svavarsdóttir matvælaráðherra sérstaklega fyrir að ræða fiskveiðistjórnina af fáfræði. Svandís skrifaði grein í Morgunblaðið fyrir skömmu sem hét „Varúð hefur skilað árangri“ og fjallaði hún þar um hve mikill árangur hefði náðst í núverandi kvótakerfi með því sem hún kallar varúðarnálgun.
„Greinin einkennist af fáfræði og trúarbrögðum,“ segir Jón. „Svandís vísar í Huxley um að fiskstofnar séu óþrjótandi og menn geti ekkert gert sem hafi áhrif á þá en á hans tíma voru ekki til aðferðir til að mæla stofna með neinni nákvæmni frekar en nú. Stofnar þorsks og annarra hvítfiska fóru ekki að minnka fyrr en farið var að stjórna veiðum á áttunda áratugnum.“
Jón segir að David H. Cushing hafi bnt á árið 1970 að þegar haldið væri að rýrnun fiskstofna væri vegna ofveiði væri það í flestum tilfellum vegna vanveiði, og skapaðist af röngu hlutfalli fæðu og fiskafjölda. Cushing sagði sérstaka hættu á ferðinni þegar þjóðir hefðu full yfirráð yfir eigin fiskveiðilögsögu. „Þetta hefur heldur betur komið í ljós á síðustu áratugum en afli er á flestum stöðum ekki svipur hjá sjón miðað við það sem áður var,“ skrifar Jón.
Í grein sinni segir Svandís að náðst hafi að byggja síldina sem hvarf upp aftur. „Úr hverju?“ spyr Jón. „Fornleifauppgröftur í Svíþjóð hefur leitt í ljós að síldarstofnar hafa sveiflast í 50 ára takti um aldir. Þá hafa borkjarnarannsóknir í Kyrrahafi sýnt svipað, miklar sveiflur í ansjósu löngu áður en farið var að veiða hana. Sveiflur í fiskstofnum eru eðlilegt fyrirbrigði og eina leiðin til að draga úr þeim er að halda uppi mikilli sókn.“
Hver er svo þessi meinti árangur varúðarstjórnar? spyr Jón og svarar sjálfur: „Jú, hann er sá að þorskaflinn er farinn úr 450 þúsund tonnum í áratuga óstjórn í um 200 þúsund tonn eftir 40 ára vísindalega stjórn. Hefur Svandís ekki lesið sér til um þetta?“
Jón bendir á að Svandís segi að enn sé gátunni ósvarað um slakari nýliðun þorsks eftir 1980. „Þannig var að eftir að kvótakerfi var tekið upp var farið að stækka möskva (vernda smáfisk) og takmarka mjög afla,“ útskýrir Jón. „Fóru áhrifin að koma fram 1988 þegar nýliðun þorsks minnkaði allverulega og hefur haldist lítil síðan. Frá 1964-1988 var meðalnýliðun þorsks 220 milljónir þriggja ára þorska, en meðaltalið frá 1988 til dagsins í dag er um 150 milljónir þorska. Hvernig stendur á þessu?“ spyr Jón.
Og heldur áfram: „Ég hélt fyrirlestur fyrir Svandísi og stóru nefndina 17. apríl sl. og setti fram eftirfarandi tilgátu að skýringu: Ein af vísdómssetningunum í banka Hafró hefur löngum verið að stór hrygningarstofn gefi meiri nýliðun en lítill, þess vegna sé um að gera að hafa hann sem stærstan. Fyrir um 10 árum fór hrygningarstofn þorsks að stækka, þökk sé makrílnum. Árið 2018 var hann orðinn stærri en hann hafði verið frá 1963. Hann er orðinn um þrisvar sinnum stærri en hann var löngum á níunda og tíunda áratugnum. En nýliðunin lætur standa á sér. Hvernig má það vera? Til þess að ungviðið komist upp verða að vera til þess skilyrði. Fiskstofnar geta ekki stækkað endalaust. Ef stofninn er stór er orðin þröng á þingi og mikil samkeppni um mat. Þess vegna er erfitt fyrir ungviðið að komast á legg.“
Í greininni sagði Svandís einnig: „Ef fiskifræðingar vanmeta stofn þýðir það meiri afla í framtíðinni. Ofmeti þeir stofnana þýðir það að áfallið verður minna í framtíðinni ef engar hömlur hefðu verið. Augljóst er að betra er að vanmeta stofn en ofmeta, það er ástæðan fyrir því að varúðarnálgun við stjórnun fiskveiða er skynsamleg nálgun.“
„Hvað er hún að reyna að segja?“ spyr Jón. „Að það gefist vel að geyma fisk í sjó þar sem hann bíður afhroð vegna samkeppni, fóðurskorts eða verður étinn? Það setur nú að mér hroll þegar ég heyri þetta, hún hlýtur að vera illa lesin og hafa slæma ráðgjafa. Ætlar vitleysan að halda áfram endalaust?“
Jón hefur nokkrum sinnum komið að Rauða borðinu og gagnrýnt þar ráðgjöf Hafrannsóknarstofnunar og fiskveiðistjórnina. Hér má sjá nýjasta viðtalið þar sem hann skýrar gagnrýni sína.
