Nýlega greindi Samstöðin frá deilu Salome Berelidze við vinnurekanda sinn, veitingastaðinn Ítalía. Hún sakar yfirmann sinn, Elvar Ingimarsson, um launastuld og að hafa skráð sig í stéttarfélagið Félag lykilmanna án samráðs við sig. Félagið er talið umdeilt innan verkalýðshreyfingarinnar og heimildir Samstöðunnar herma að það sé í raun gervistéttarfélag.
Salome upplýsti Samstöðuna í dag að hún hafi ekki vitað að Elvar, yfirmaður á Ítalíu, hafi skráð sig í FLM. Hún komst ekki að því fyrr en Viðar Þorsteinsson hjá Eflingu upplýsti hana um það eftir að hún sendi launaseðil sinn til hans.
Að skrá starfsfólk í stéttarfélag án vitneskju þess er alvarlegt brot á forgangsréttarákvæði í samningi SA og Eflingar. Formaður FLM sagði við Samstöðuna í dag að þeir hafi ítrekað bent vinnurekendum á að skrá ekki fólk í félagið sem er utan þeirra samningssviðs, sem eru stjórnendur og sérfræðingar en ekki þjónar í hlutastarfi.
Í samskiptum við Samstöðuna lýsti Gunnar Páll Pálsson, formaður FLM stéttarfélags, hvernig Salome leitaði til félagsins vegna launaþjófnaðar sem hún stóð frammi fyrir. Gunnar upplýsti að félagsgjald frá Ítalíu skilaði sér ekki til FLM þótt á launaseðli hennar hafi skýrt verið tekið fram að svo væri. Hann sagði einnig að starf hennar væri ekki á samningssviði þeirra og bentu þau henni á að hennar starfsskilyrði féllu undir kjarasamning Eflingar. Formaðurinn tók fram að FLM hafi ítrekað upplýst vinnurekendur um að veitingastaðastörf séu utan þeirra samningssviðs, en samt hunsi þeir þessi tilmæli FLM. Það sé ekki í höndum vinnurekanda að ákveða stéttarfélag fólks og það sé alveg klárt að í gildi er forgangsréttarákvæði í samningi Eflingar við SA um störf í veitingageiranum.
Formaðurinn undirstrikaði að FLM myndi veita aðstoð ef einstaklingur er ekki meðlimur annars stéttarfélags, þar á meðal við að innheimta vangreidd laun og lýsa kröfum í ábyrgðasjóð launa. Hann minnti á að FLM var stofnað til að vernda hagsmuni stjórnenda og sérfræðinga sem oft voru utan stéttarfélaga, með áherslu á öflugan sjúkrasjóð og aðstoð í ágreiningi við vinnurekendur, auk þess að bjóða upp á einfaldara rekstrarform og lægri félagsgjöld.
Á Íslandi er það ekki refsivert athæfi að stela launum starfsfólks áður en þau hafa verið innborguð á bankareikninga þess. Þetta þýðir að það er engin áhætta fyrir vinnurekendur að fremja slíkan launastuld, þar sem engar beinar refsingar eru til staðar í lögum.
Ef við tökum dæmi um vinnurekanda sem hefur 100 starfsfólk á launaskrá og hann stelur 10 þúsund krónum frá hverju starfsfólki, en aðeins 5 starfsfólk leita réttar síns hjá stéttarfélagi til að fá endurgreiddar þær upphæðir, þá er staðan eftirfarandi:
Vinnurekandinn hefur stolið samtals 1 milljón króna, þar sem hver starfsmaður er fyrir sig búinn að missa 10 þúsund krónur. Hins vegar, ef aðeins fimm starfsmenn leita til síns stéttarfélags til að fá endurgreitt, þarf vinnurekandinn aðeins að endurgreiða 50 þúsund krónur. Þetta þýðir að vinnurekandinn hefur grætt 950 þúsund krónur á þessu athæfi.
Í ljósi nýlegra atburða sem tengjast ásökunum um launastuld og skattsvik á veitingastaðnum Ítalía í Reykjavík er mikilvægt að ræða hlutverk og mikilvægi stéttarfélaga í verndun réttinda launafólks. Þessi mál hafa vakið athygli á því hversu brýnt það er fyrir starfsfólk að vera meðlimir í stéttarfélögum sem eru þeirra raunverulegir málsvarar og geta varið það gegn óréttmætum athöfnum vinnurekenda.
Gervistéttarfélög, sem oft eru lýst sem félögum með nánum tengslum við vinnurekendur, hafa verið gagnrýnd fyrir að vera mögulega í samstarfi við vinnurekendur frekar en að vernda hagsmuni starfsfólks. Þau eru þekkt fyrir að gera samninga án fulltrúa starfsfólks, sem getur leitt til skorts á gagnsæi og takmarkaðrar baráttu fyrir bættum kjörum.
Það er því mikilvægt að launafólk velji að vera í stéttarfélögum sem eru óháð vinnurekendum og leggja áherslu á að vernda og efla réttindi og kjör starfsfólks. Atburðirnir á veitingastaðnum Ítalía eru áminning um að launafólk þarf að vera vakandi fyrir réttindum sínum og að stéttarfélög spili mikilvægt hlutverk í að tryggja að þessi réttindi séu virt.
