Stefnir í alvarleg verkföll í Danmörku

Kjaraviðræður milli verkalýðsfélaga og atvinnurekendasamtaka í Danmörku eru í hættu að enda með verkfalli og afskiptum ríkisháttarsemjara, ef ekki verður náð sáttasamningi fyrir 1. maí. Verkalýðsfélögin krefjast 5,4 prósent launahækkunar á tveggja ára tímabili, auk betri kjara fyrir lærlinga, fleiri frídaga og jafnrétti milli kynja. Atvinnurekendasamtökin bjóða 2,7 prósent launahækkun á sama tímabili, auk aukinna krafna um sveigjanleika í vinnutíma og ráðningasamningum.

Talsmaður verkalýðsfélags segir að kröfurnar séu sanngjarnar og hagkvæmar fyrir alla. „Við viljum fá hlutdeild af hagvextinum sem atvinnurekendurnir hafa haft undanfarið. Við viljum líka tryggja að lærlingar fái réttlát laun og að karlar og konur fái sömu laun fyrir sömu vinnu. Við viljum einnig bæta lífsgæði okkar með fleiri frídögum til að njóta lífsins með fjölskyldu og vinum.“

Talsmaður atvinnurekendasamtaka segir að tilboðið sé í samræmi við efnahagsþróun landsins og að það tryggi störf og hagvöxt. „Við erum ekki ósammála um markmiðin, en um leiðina til að ná þeim. Við viljum halda áfram að skapa verðmæti og samkeppnishæfni á alþjóðlegum markaði. Við viljum einnig gefa atvinnurekendum meiri valmöguleika til að skipuleggja vinnutíma og ráðningasamninga eftir þörfum starfsmanna og viðskiptavina.“

Talsmaður embættis ríkissáttasemjarans segir að hann vilji bara frið. „Við erum hér til að hjálpa aðilunum að finna sameiginlegan grundvöll og koma í veg fyrir óþarfa deilur. Við biðjum þá að leggja niður verkfalls- og afskiptahótanir og setjast aftur við borðið. Við erum sannfærðir um að það sé hægt að ná sáttasamningi ef báðir aðilar sýna vilja til samstarfs.“

Niðurstöður atkvæðagreiðslunnar meðal meðlima verkalýðsfélaga eru birtar á morgun. Ef meira en helmingur segir já við verkfalli, munu þúsundir starfsfólks leggja niður störf sín frá 1. maí. Þetta gæti haft alvarleg áhrif á samfélag og efnahaginn í Danmörku.

Það má kannski taka þetta saman í eina setningu. Verkalýðurinn vill meira, atvinnurekendurnir vilja minna og ríkissáttasemjarinn vill bara frið

Verkfall 1. maí. Félög:

3F: Þetta er stærsta verkalýðsfélagið í Danmörku og hefur um 250 þúsund meðlimi. Það er sérstaklega fyrir launþega í framleiðslu, byggingu, flutningum og verslun. Frá 1. maí munu um 100 þúsund starfsmenn leggja niður störf sín.

FOA: Þetta er verkalýðsfélag fyrir starfsmenn í heilbrigðisþjónustu, umönnun og samskiptum. Það hefur um 180 þúsund meðlimi. Það er sérstaklega fyrir launþega sem vinna við sjúklinga, börn, eldra fólk og fatlað fólk. Frá 1. maí munu um 50 þúsund starfsmenn leggja niður störf sín.

Dansk Metal: Þetta er verkalýðsfélag fyrir iðnaðarmenn og tæknifólk. Það hefur um 110 þúsund meðlimi. Það er sérstaklega fyrir launþega sem vinna við smíði, vélbúnað, rafmagn og tölvur. Frá 1. maí munu um 40 þúsund starfsmenn leggja niður störf sín.

Efnahagsástandið í Danmörku

Kaupmáttur: Danmörk hefur hár kaupmáttur miðað við flest önnur lönd, sem endurspeglar há laun og gott velferðarkerfi. Samkvæmt opinberum gögnum eru grunnlaun starfsmanna sem boða verkfall 1. maí á milli 22.464-23.600 dönskum krónum (451-474 þúsundum íslenskra króna) á mánuði. Þar sem almennt verðlag er um 15 prósent lægra í Danmörku en á Íslandi gefa þessi laun sambærilegan kaupmátt og um 530-560 þúsund íslenskar krónur á mánuði á Íslandi. Þessar tölur miðast við gengi dagsins í dag frá Seðlabanka Íslands og PPP hlutfallið milli Danmerkur og Íslands sem var 0,85 árið 2020.

Hagvöxtur: Danmörk hefur upplifað hagvöxt á síðustu árum, sem hefur aukið arðsemi og vaxtarhag atvinnurekenda. Samkvæmt OECD var hagvöxtur Danmerkur 3,1% árið 2022 og er spáður verða 0,1% árið 2023 og 1,1% árið 2024. Verkalýðsfélögin vilja fá stærri hluta af þessum hagvexti til starfsmanna með hærri launahækkunum.

Verðbólga: Danmörk hefur upplifað háa verðbólgu á síðasta ári, sem hefur haft áhrif á kaupmátt og lífsgæði starfsmanna. Samkvæmt OECD var verðbólga í Danmörku 10,1 prósent í október 2022, sem er hæsta tala í fjögurra áratuga skeið. Verkalýðsfélögin vilja tryggja að launin fylgi verðbólgu og auki kaupmátt starfsmanna.

Tímalína:

15. mars 2023: Verkalýðsfélagið leggur fram kröfur um 5,4% launahækkun á tveimur árum, auk betri launa iðnnema, fleiri frídaga og jafnrétti kynjanna. Lizette Risgaard segir að kröfurnar séu sanngjarnar og hagstæðar fyrir alla.
22. mars 2023: Vinnuveitendasamtökin bregðast við með tilboði um 2,7% launahækkun á tveimur árum, auk aukinna krafna um sveigjanleika í vinnutíma og ráðningarsamningum. Lars Sandahl Sørensen segir að tilboðið sé í takt við efnahagsþróun landsins og það tryggi störf og vöxt.
29. mars 2023: Verkalýðshreyfingin hafnar tilboði vinnuveitendasamtakanna og segir það ósanngjarnt og ófullnægjandi. Þeir kalla eftir atkvæðagreiðslu meðal félagsmanna sinna um hvort farið verði í verkfall náist ekki sáttasamningar.
5. apríl 2023: Niðurstöður atkvæðagreiðslunnar eru birtar. Um 90% félagsmanna verkalýðsfélagsins samþykkja verkfall náist ekki sáttasamningar.
12. apríl 2023: Sáttasemjari í Danmörku, Mette Christensen, kallar aðila til sáttamiðlunarviðræðna og biður þá um að fresta verkfalls- og verkbannstilkynningum.
19. apríl 2023: Miðlunarviðræðum lýkur án árangurs. Sáttasemjari segir að of langt sé á milli aðila til að finna sameiginlegan rökstuðning.
26. apríl 2023: Verkalýðsfélagið tilkynnir hvaða stéttarfélög fara í verkfall frá 1. maí næstkomandi náist ekki sátt.