Það hafa verið nokkur nýmæli að heyra ráðherra Sjálfstæðisflokks og aðra stjórnarliða bregðast við fyrirhuguðum álögum á skipageirann, í þágu loftslagsmála, án þess að taka undir tal um sérstöðu Íslands og þörf á undanþágum.
ETS (Emissions Trading System) er kerfi Evrópusambandsins um losunarheimildir á mörgum vettvangi. Fyrirhugað er að ETS-kerfið nái til skipaiðnaðarins frá og með næsta ári og verði fyllilega innleitt árið 2026. Skipafyrirtækjum sem starfa í Evrópu verður þarmeð skylt að greiða gjald fyrir losun gróðurhúsalofttegunda. Gjaldið rennur þó ekki í sameiginlega sjóði ESB heldur beint í ríkissjóð þess ríkis þar sem hvert fyrirtæki starfar. Gjaldið sem íslensk skipafyrirtæki greiða innan kerfisins mun þannig fyrirsjáanlega renna í ríkissjóð Íslands, þegar þar að kemur.
Stjórnarliðar virðast taka þessari þróun með jafnaðargeði og raunar styðja hana. Hagsmunaaðiðlar í rekstri skipafyrirtækja taka henni aftur á móti ekki með öllu þegjandi og hljóðalaust. Morgunblaðið greindi frá því á miðvikudag að Samtök atvinnulífsins og Samtök verslunar og þjónustu segist furða sig á „sinnuleysi stjórnvalda í málinu“.
Utanríkisráðherra sér ekki ástæðu til undanþágu
Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir, utanríkisráðherra, sagði í viðtali við Morgunblaðið engar sérstakar aðstæður á Íslandi kalla á það að ETS-kerfið á skipaflutninga eigi ekki við um Ísland umfram önnur lönd“. Stjórnvöld geri því ráð fyrir að kerfið „verði tekið upp sem hluti af EES“.
Í umfjöllun Morgunblaðsins er haft eftir Vilhelm Þorsteinssyni, forstjóra Eimskips, að undanþágur hafi staðið „þjóðum eins og Íslandi“ til boða, en svo virðist sem stjórnvöld hafi látið málið sitja á hakanum. „Það er viðurkennt að tilskipunin geti lagst þyngra á sum lönd en önnur og þar eru einmitt talin upp eyríki, fámenn ríki og lönd sem eru mjög háð skipaflutningum og eiga ekki kost á lestarflutningum eða fljótabátum. Þetta á allt við um Ísland og þetta er búið að blasa við í dálítinn tíma,“ hafði miðillinn eftir honum.
Ráðherra svarar því til að þær kostnaðartölur sem lagðar hafa verið fram, 5-6 milljarðar á ári, séu „tiltölulega lágt hlutfall af heildar inn- og útflutningsverðmæti, þetta er undir einu prósenti sem mun svo dreifast, það er bara hluti af þessu sem eru neysluvörur.“ Hún segir að það að setja skipaflutninga undir ETS-kerfið feli „auðvitað“ í sér ný gjöld, en af þeim muni einnig koma tekjur í ríkissjóð, sem nýtist til að ná fram loftslagsmarkmiðum.
Markmið ESB um kolefnishlutleysi
Yfirlýst markmið Evrópusambandsins er að verða í heild sinni kolefnishlutlaust árið 2050, það er að binda að minnsta kosti jafn mikinn koltvísýring úr andrúmslofti og lönd álfunnar losa þangað. Veigamesti þátturinn í þeim áformum er að draga úr losun. Ætlunin með álögum ETS-kerfisins er að skapa hvata fyrir fyrirtæki til að draga úr losun. Skipaflutningar eru að sögn Siglingaöryggisstofnunar Evrópu ábyrgir fyrir 13,5 prósent losunar gróðurhúsalofftegunda af völdum flutninga í Evrópu.
