Bensín er hvergi dýrara í heiminum en Hong Kong þar sem stefna stjórnvalda er að hefta bílaumferð sem mest. Enda ráða göturnar í þröngbýlinu varla við þá umferð sem fyrir er. Bensín er því skipulega skattlagt til að draga úr bílaumferð. Og ekki bara bensínið heldur eru innflutningsgjöld svimandi, skráningargjöld óvenju há og rándýrt að leggja bílum.

Bensínið er svo dýrt að bensínsmygl er vaxandi neðanjarðarstarfsemi í Hong Kong. Lögreglan lokar nokkrum ólöglegum bensínsölum í hverjum mánuði, enda stafar mikil eldhætta af því þegar fólk selur bensín upp úr bölum og tunnum í kjöllurum og vöruhúsum.

Þetta er næsti bær við Ísland. Það er aðeins í Hong Kong sem bensínið er dýrara en á Íslandi. Og ástæðan er ekki há bensíngjöld, þau eru víða há. Ástæðan fyrir háu bensínverði á Íslandi er sú sama og ástæðan fyrir háu vöruverði almennt. Hér eru allir markaðir fákeppnismarkaðir þar sem yfirleitt þrjú fyrirtæki skipta með sér markaðnum og gæta þess að efna aldrei til verðsamkeppni sem gæti raskað markaðnum.

Fákeppni er lögmál kapítalismans. Þegar þú skilur fyrirtæki eftir á markaði án eftirlits eða takmarkana þá leiðir það til þess að stærri fyrirtækin kaupa burt samkeppni frá hinum smærri þar til að eftir sitja tvö eða fleiri fyrirtæki sem drottna yfir markaðnum. Þau gætu viljað kaupa upp hvort annað og þar með mögulega samkeppni og ráðið verðinu einhliða. En þau þurfa þess ekki vegna þess að fyrirtæki eru fljót að aðlagast fákeppninni. Ef þrjú fyrirtæki skipta með sér markaði og verðleggja öll vöru sína og þjónustu á miklu yfirverði hefur ekkert þeirra hag af því að leggja út í verðsamkeppni. Þótt fyrirtæki geti þannig aukið markaðshlutdeild sína þá leiðir verðlækkunin til þess að það fær minni arð af stærri hlutdeild. Þess vegna sofnar samkeppnin á fákeppnismarkaði. Fyrirtækin sammælast um að draga hámarks fé upp úr samfélaginu, af einstaklingum og öðrum fyrirtækjum, en láta hvort annað í friði. Það þarf ekki að funda um þetta í Öskjuhlíð. Þetta gerist nánast sjálfkrafa vegna þess að fákeppnin liggur í eðli kapítalismans.

Sameiginlegir hagsmunir fyrirtækja á fákeppnismarkaði eru síðan að koma í veg fyrir samkeppni frá nýjum fyrirtækjum. Samtök fyrirtækja eru því ætíð tilbúin að taka á sig ýmsar kvaðir ef þær draga úr líkum á að ný fyrirtæki verði til. Samtök fákeppnisfyrirtækja vinna því gegn því sem kallað er frjáls samkeppni. Þau þrýsta á stjórnvöld til að gera innkomu fyrirtækja á markaði sem erfiðasta. Það er því ekki ríkið í sjálfu sér sem þvælist fyrir litlum og meðalstórum fyrirtækjum sem vilja hefja rekstur, heldur er það ríki sem þjónar fákeppnisfyrirtækjunum sem hegðar sér með þessum hætti.

Viðskipti eins og hér er lýst eru ekki það sem auðvaldssinnar vilja halda fram að sé eðli kapítalismans. Þeir halda því fram að eðli kapítalismans sé samkeppni sem skili almenningi lægsta verði, bestri vöru og akkúrat þeirri þjónustu sem neytandinn vill. En þetta er ekki eðli kapítalismans. Hann leiðir þvert á móti ætíð til fákeppni og einokunar, beygir markaðinn undir þarfir auðsins sem nýtir hann til að innheimta einskonar rentu af almenningi og fyrirtækjum. Þannig eru olíufélögin á Íslandi. Þau sannmælast um að draga til sín eins mikið fé og mögulegt er upp úr samfélaginu, leggja einskonar auðvaldsskatt á hvern seldan bensínlítra.

Þetta hefur verið kallað rentu-kapítalismi þar sem fyrirtækin vilja helst festa almenning í einskonar áskrift, svipað og fjarskiptafyrirtæki, tryggingarfélög og bankar gera. En gjaldtaka fyrirtæki í verslun og vörusölu er ekki svo ólík. Fólk þarf bensín og fyrirtækin sannmælast um að skattleggja almenning fyrir notkunina. Og það sama á við um mat, húsnæði og allar nauðsynjar.

Og stjórnvöld sem segjast vilja styðja atvinnulífið eru í reynd að styðja þessa tegund kapítalisma. Sem dregur niður samkeppni, hindrar stofnun nýrra fyrirtækja og okrar á almenningi.

Og þótt að ástandið á Íslandi sé sérstaklega slæmt þá er þetta raunveruleiki allra landa. Í stærstu löndum hefur samkeppni kannski einhver áhrif, en víðast hefur samruni fyrirtækja verið látinn afskiptalaus svo örfá fyrirtæki skipta með sér markaðnum samkvæmt sáttmála fákeppninnar.

Aðstaða fyrirtækjanna til að ráða verðinu á fákeppnismarkaði byggir upp gríðarlegan auð og völd. Við þekkjum þetta á Íslandi þar sem Skeljungur og Olíufélagið urðu stórveldi og mikilvægir hlutar af valdamiklum auðhringjum. Og þessi fyrirtæki skila enn af sér miklum hagnaði sem eigendur nýta sér.

Hér að neðan má sjá kort sem sýnir bensínverð um allan heim. Upplýsingarnar eru fengnar af vef GlobalPetrolPrices, sem safnar saman upplýsingum um bensínverð um allan heim. Undir er svo tafla sem sýnir verð á lítra eftir löndum, kostnað við ársnotkun miðað við bíl sem keyrður er 20 þúsund kílómetra og eyðir 6 lítrum á hundraði og loks hversu mikið dýrari ársnotkunin er á Íslandi. Og ódýrari í tilfelli Hong Kong.