Dyggari og athugulari varðhunda neytenda má vart finna þessa dagana annars staðar en í hópnum „Vertu á verði – eftirlit með verðlagi“ á Facebook. Þar ráðfærir fólk sig við hvert annað, ráðleggur og vekur athygli á ýmsum verðhækkunum og okri, sem og hrósi þegar vel er gert, þó það sé auðvitað sjaldan í þessari lífskjarakrísu sem nú geisar.
Í gær vakti einn slíkur dyggur samborgari okkar athygli á svæsinni hækkun í matvöruversluninni Bónus. Verðhækkun á miðlærissneiðum lambakjöts í marineringu hafði hækkað um 18% á tveimur dögum. Á mánudegi tók umræddur borgari mynd af verðinu og þá var það 3398 krónur á kílóið. Á miðvikudeginum var verðið komið í 3998 krónur.
Þetta er auðvitað ekkert nýtt af nálinni, landsmenn eru því miður farnir að búast við því að sjá aldrei sömu verðin á milli búðarferða, því þau breytast svo ört í yfirstandandi lífskjara- og verðbólgukrísu. Þetta er samt gott dæmi um slíka öra og gríðarháa hækkun á stuttum tíma.
Í athugasemdum undir færslunni í hópnum eru aðrir samborgarar grautfúlir yfir þessu enda ærin ástæða til og ýmsar ástæður eru týndar til í leit að skilningi. Einhver ímyndar sér hvort hækkun tolla á kryddi og plasti gæti verið ástæðan, annar segir enga samkeppni vegna einokunarmarkaðar og staða Íslands utan ESB vera málið. Einhver kennir nýjum búvörulögum um, þar sem einokunaráhrifin á markaði landbúnaðaafurða voru styrkt.
Þá bendir einn kíminn á að sjálfsafgreiðslukassarnir hljóti að hafa heimtað hærra kaup. Það er auðvitað skondið að með fækkun starfsfólks og aukinni hagkvæmni sjálfsafgreiðslukassa þá hækki verðin samt.
Eitthvað er sennilega til í því öllu. Það veigamesta sem þó er vert athuga er hver sé eiginlega staða fyritækisins sem rukkar verðið. Bónus eins og margir vita er í eign móðurfélagsins Haga, sem einnig eiga Hagkaup og Olís, fataverslunina Zara, matreiðslufyrirtækið Eldum Rétt, ásamt þremur gríðarstórum innflutnings-, dreifingar- og heildsölufyrirtækjum; Aðföng, Bananar og Stórkaup.
Hagnaður fyrirtækisins Hagar voru tæpir 5 milljarðar á árinu 2023 eða 4949 milljónir króna. Það er ekki einsdæmi því samsteypan hefur skilað gríðarmiklum hagnaði á hverju einasta ári að minnsta kosti aftur til ársins 2019, samkvæmt upplýsingum á vefsíðu fyrirtækisins. Þá hefur hagnaðurinn vaxið statt og stöðugt og oft tekið stór stökk, eins og árið 2022 þegar hagnaðurinn jókst um 88% á einu ári. Þá hefur hagnaðurinn aldrei verið hærri á þessu tímabili en í fyrra.
Á vefsíðu Haga stendur samt þessi kostulega lýsing á fyrirtækinu:
„Hagar eru fjölskylda fyrirtækja sem að starfa á íslenskum dagvöru-, sérvöru- og eldsneytismarkaði. Öll fyrirtæki Haga hafa það markmið að veita framúrskarandi þjónustu, selja gæða vörur á sanngjörnu verði og hafa um leið eins jákvæð áhrif á umhverfi og samfélag og mögulegt er.“
Í viðtali við RÚV í apríl 2023 sagði forstjóri Haga, Finnur Oddsson að Bónus væri „kröftug vörn gegn verðbólgu“, fyrirtækið væri ekki að fleyta verðhækkunum birgja að „af fullum þunga út í vöruverð“. Þannig væri það í raun Bónus að þakka „að verðbólga í matvöru á Íslandi er ekki hærri en raun ber vitni“.
Endurtaka skal, á sama ári og þessu kaldhæðnislegu orð voru mælt skilaði Hagar 5 milljarða methagnaði í miðri lífskjarakrísu, enda er verðbólgan knúin að miklu leyti áfram af græðgisbólgu af völdum fyrirtækja sem hafa nýtt sér ástandið til að græða á því. Við skulum samt endilega þakka Bónus fyrir að leika okkur ekki ennþá verr.
