Hlutfall húsaleigu og lágmarkslauna er mun óhagstæðari á Íslandi en í Danmörku og munar þar 42%. Miðað við þetta borga íslenskir leigjendur um 70 þús. kr. of mikið í húsaleigu.
Húsaleiga er mikið hærri á Íslandi ef miðað er við verðlag, launakjör og fasteignaverð en í flestum Evrópulöndum. Það gildir líka ef horft er til Bandaríkjanna og Eyjaálfu. Þá hefur húsaleiga á Íslandi undanfarin áratug hækkað langt umfram samfylgni við þessar hagstærðir á áðurnefndum svæðum.
Sem dæmi má nefna þá er álag húsaleigu á lágmarkslaun á Íslandi 42% hærri en í sambærilegt álag í Danmörku. Í Danmörku eru lágmarkslaun 372.192 kr. og meðalhúsaleiga í Kaupmannahöfn á 100 fm íbúð 172.100 kr á mánuði.
Á íslandi eru lágmarkslaun 368.000 kr. og meðalhúsaleiga í Reykjavík á 100 fm íbúð 240.000 kr á mánuði.
Ef sama hlutfall væri á milli launa og húsaleigu á Íslandi og í Danmörku ætti leiga á áðurnefndri íbúð að vera 171.232 kr á mánuði, tæplega 69 þús. kr. lægri.
Húsaleiga hærra hlutfall af eignaverði
Það er ekki bara samhengi launa og húsaleigu sem sýnir hvernig íslenskir leigjendur standa í samanburði við leigjendur annarsstaðar. Það birtist líka í samfylgni húsaleigu og markaðsverði íbúðarhúsnæðis. Á meginlandi Evrópu hefur húsaleiga síðasta áratug hækkað um 41% af hækkun markaðsverðs á íbúðarhúsnæði en um rúmlega 80% á íslandi.
Ef hækkun húsaleigu á Íslandi hefði fylgt samfylgni húsaleigu og fasteignaverðs í Evrópu þá hefði húsaleiga á 70-100 fm íbúð í Reykjavík einungis átt að hækka um 41% í stað 84% sem varð raunin samkvæmt verðsjá Þjóðskrár.
Þetta merkir að húsaleiga sem stóð í 115.491 kr. á mánuði árið 2011 og er komin í 240.000 í júlí 2022, hefði einungis átt að hækka í 163.304 kr. á mánuði í apríl 2020.
Þarna munar 76.696 kr. á mánuði.
Húsaleiga hækkar mun meira en verðlag
Það er ekki bara álag húsaleigu á launakjör leigjenda og helmingi hærri samfylgni húsaleigu og kaupverðs sem opinberar slæmar aðstæður leigjenda á íslenskum leigumarkaði. Það birtist líka ef tekið er tillit þróun verðlags.
Árið 2011 var húsaleiga á 100 fermetra íbúð á höfuðborgarsvæðinu eins og áður sagði 115.491 kr. á mánuði. Ef húsaleiga hefði bara fylgt almennri verðlagsþróun ætti þessi upphæð að vera 176.571 kr. í október 2022. Munurinn er rúmlega 63 þús. kr. á mánuði.
Það er fyrst og fremst í frjáls verðlagning á leigumarkaði sem er úr hófi miðað við önnur lönd, segir segir Guðmundur Hrafn Arngrímsson formaður Leigjendasamtakanna. Leigjendur í öðrum löndum búa við annarskonar regluverk á leigumarkaði, fleiri valkosti á leigumarkaði, m.a. í félagslegu reknu húsnæðiskerfi og ríkari samfélagslega meðvitund um mikilvægi þess að leigjendur búi við öryggi og sanngjarna húsaleigu.
Ef horft er til þessa samanburðar við önnur lönd og hérlenda verðlagsþróun er ljóst að íslenskir leigjendur eru að borga að jafnaði 40% of háa leigu, segir Guðmundur Hrafn. Það þýðir að heimili á íslenskum leigumarkaði eru skattlögð að jafnaði um 840.000 kr á ári.
Það eru fyrst og fremst leigjendur og fjölskyldur á leigumarkaði sem líða fyrir þetta en ekki síður íslenskt hagkerfi og íslenskir velferðasjóðir sem notast við leigjendur til að flytja milljarða í vasa leigusala í formi húsnæðisstyrkja. Leigjendur bíða því í ofvæni eftir því að stjórnmálamenn ávarpi þessa stöðu með tillögum um raunverulegar úrbætur á leigumarkaði en ekki með fálæti og sýndarmennsku, að þeir sýni velsæmi í nálgun sinni á stöðu leigjenda, segir Guðmundur Hrafn.
Samstöðin er gjaldfrjáls vettvangur. Ef þér líkar efnið getur þú eflt Samstöðina með því að gerast félagi í Alþýðufélaginu og þá einskonar áskrifandi. Það kostar aðeins 1.250 kr. á mánuði, en þú mátt borga meira., Þú getur skráð þig hér: Skráning félaga
