Alþýðusambandið reiknar með lækkandi verðbólgu

Dýrtíðin 2. feb 2023

Þrátt fyrir mikla og að sumu leyti óvænta hækkun neysluvísitölunnar í janúar metur hagdeild Alþýðusambandsins að verðbólga fari lækkandi á næstu mánuðum. Þar munar mestu að fasteignaverð er hætt að hækka og verð á hrávörumörkuðum hefur farið lækkandi. Áhrif þessa munu draga úr verðbólgu með hækkandi sól.

Úttekt hagdeildarinnar var. birt á vef Alþýðusambandsins:

9,9% verðbólga í janúar

Vísitala neysluverðs hækkaði um 0,85% milli mánaða samkvæmt tölum Hagstofunnar sem birtar voru í byrjun vikunnar. Verðbólga á ársgrundvelli hækkar um 0,3 prósentur og mælist 9,9% í janúar. Sé horft framhjá áhrifum húsnæðis hækkaði vísitalan um 0,88% milli mánaða og mælist verðbólga þá 8,8%. Þetta er meðal þess sem lesa má um í nýju mánaðaryfirliti ASÍ.

Mikil áhrif skatta og opinberra gjalda

Hækkun vísitölunnar í janúar skýrist að stórum hluta af hækkunum skatta og opinberra gjalda sem tóku gildi á áramótum. Má þar nefna breytingar á vörugjöldum og ívilnunum vegna bílakaupa sem leiddu til 9,8% hækkunar á verði nýrra bíla (0,52% vísitöluáhrif). Þar til viðbótar hækkaði áfengi og tóbak um 5,5% (0,13%). Aðrir liðir sem vógu þungt í hækkun vísitölunnar voru 2% hækkun á verði matar og drykkjarvara (0,3%) sem að miklu leyti skýrðist af verðhækkunum á mjólkurvörum.

Algengt er að verðlag lækki í janúar sökum útsöluáhrifa, en í janúar voru áhrif hækkana yfirsterkari áhrifum sem gjarnan verða af útsölum. Engu að síður mældust lækkanir á mörgum liðum, t.d. lækkaði verð á fatnaði og skóm um 8,4% (-0,29% vísitöluáhrif), á húsgögnum og heimilistækjum um 4,4% (-0,1%), á raftækjum um 6,2% (-0,12%). Þar til viðbótar lækkaði verð á flugfargjöldum milli mánaða.

Húsnæði og bensín ráðandi í ársverðbólgu

Á ársgrundvelli mælist 9,9% verðbólga í janúar og hækkar því að nýju eftir að hafa náð hápunkti um mitt síðasta sumar. Þrátt fyrir að opinber gjöld og skattar vegi þungt í mánaðarbreytingu vísitölunnar eru það að mestu leyti einskiptishækkanir sem taka gildi í janúar ár hvert. Sé horft á ársverðbólgu eru aðrir þættir sem vega mun þyngra, má þar nefna áhrif húsnæðis.

Á ársgrundvelli hefur opinber þjónusta hækkað um 7,5% (4,22% milli mánaða) eða minna en almenn verðbólga. Til samanburðar hefur dagvara hækkað um 10% milli ára (1,9% í janúar). Dregið hefur úr hækkunum í þeim liðum sem drifið hafa verðbólgu undanfarin misseri. Þannig hækkaði eldsneytisverð um 0,71% milli mánaða en hefur hækkað um 24% milli ára. Sama á við um hækkun á húsnæðiskostnað sem hækkaði um 0,45% milli mánaða en hefur hækkað um 15,9% milli ára.

Forsendur fyrir hjöðnun verðbólgu

Þrátt fyrir aukna verðbólgu í upphafi árs eru forsendur fyrir að draga muni úr verðbólgu með hækkandi sólu. Í febrúar munu útsöluáhrif ganga til baka en mánuðina eftir er líklegt að viðsnúningur á húsnæðismarkaði muni hafa nokkur áhrif til hjöðnunar verðbólgu. Húsnæðisverð hækkaði umtalsvert á fyrri hluta síðasta árs, eða um 16% á fyrstu sex mánuðum ársins. Áhrif þessa komu fram í 13% hækkun á reiknaðri húsaleigu í vísitölu neysluverðs á sama tímabili.

Framlag reiknaðrar húsaleigu til hækkunar vísitölunnar var einungis 0,09 í janúar og skýrðist það af auknum fjármagnskostnaði en ekki vegna hækkun eignaverðs. Viðsnúningur er merkjanlegur á húsnæðismarkaði en húsnæðisverð lækkaði í nóvember og desember. Verulega hefur dregið úr umsvifum á húsnæðismarkaði sem birtist í minni veltu á húsnæðismarkaði, lengri sölutíma eigna og fækkun viðskipta yfir ásettu verði.

Rekja má hægari gang á húsnæðismarkaði til aðgerða Seðlabankans, annars vegar hækkunar stýrivaxta og hins vegar takmörkunar á útlánum og þrengri lántökuskilyrðum. Hátt eignaverð og mikil hækkun stýrivaxta hafa gert innkomu fyrstu kaupenda á húsnæðismarkað erfiða og takmarkað getu heimila til aukinnar skuldsetningar. Þannig hefur greiðslubyrði óverðtryggðra lána hækkað hratt og er um 350 þúsund krónur á óverðtryggðu láni til kaupa á meðaleign á höfuðborgarsvæðinu m.v. 80% skuldsetningu. Greiðslubyrði af sama láni væri um 200 þúsund væri það verðtryggt. Þessi þróun hefur ýtt undir töku verðtryggðra lána.

Til viðbótar við breyttar horfur á húsnæðismarkaði er einnig útlit fyrir að alþjóðlegt hrávöruverð hafi náð hápunkti, en undanfarna mánuði hefur verð á hrávöru farið lækkandi. Í desember mældist olíuverð um þriðjungi lægra en í júní ásamt því að matvara, landbúnaðarvara, iðnaðarvara og málmar höfðu lækkað um á bilinu 5-18% í verði.

Grein af vef Alþýðusambandsins.

Við þurfum á þér að halda

Þú getur tekið þátt í að byggja upp öflugum fjölmiðli.

Samstöðin er í eigu lesenda, áhorfenda og áheyrenda. Með því að gerast áskrifandi getur þú orðið félagi í Alþýðufélaginu og þar með eigandi að Samstöðinni.

Áskrifendur borga fyrir það efni sem þeir nota en tryggja í leiðinni að aðrir geti notið þess. Þetta er því ekki eigingjörn áskrift heldur rausnarleg og samfélagslega ábyrg.

Samstöðin byrjaði sem umræðuþættir á Facebook en er nú orðinn að fréttavef, útvarps- og hlaðvarpsþáttum, skoðanapistlum og sjónvarpsdagskrá.

Við trúum að Samstöðin skipti máli fyrir samfélagið, að það sé þörf fyrir róttæka umræðu um málefni sem snerta fólk út frá sjónarhóli og hagsmunum almennings.

Ef þú ert sama sinnis skaltu endilega gerast áskrifandi að Samstöðinni og þar með einn af eigendum hennar.

Þitt framlag skiptir máli.

Ég vil styrkja Samstöðina arrow_forward

Rauða borðið
í beinni
Rauða borðið, 24. maí